İçindekiler
Otizm Nedir?
Otizm, nörogelişimsel bir bozukluktur ve genellikle sosyal etkileşimde ve iletişim alanında zorluklarla, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile karakterizedir. Otizm spektrum bozukluğu olarak da bilinir. Belirtiler genellikle erken çocukluk döneminde gözlemlense de farklı şiddet ve belirtilerle ortaya çıkabilir. Otizmli bireyler duygusal bilgili işlemekte zorluk çekebildikleri için ve ilgi alanlarına sıkı sıkıya bağlı olabilecekleri için ilişki kurmakta ve bazı alanlarda beceri geliştirmekte zorlanabilirler.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizm spektrum bozukluğunun belirtileri geniş bir yelpazede yer alabileceği için kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Genel anlamda en yaygın belirtiler sosyal etkileşimler ve tekrarlayan davranış örüntüleri ile ilişkilidir. Bunların yanı sıra göz teması kurmada ve sürdürmede zorluk, dil ve sözel ifade becerilerinde güçlük de yaygın semptomlar arasındadır. Otizm belirtilerinin sağlıklı bir şekilde tespit edilmesi için çocuk psikiyatristlerinden destek alınması oldukça önemlidir.
- Duyusal Uyaranlara Yönelik Hassasiyet: Diğer insanlar tarafından rahatsız edici olarak değerlendirilmeyen ısı, ışık, ses gibi çevresel uyaranlar otizmli bireyleri oldukça rahatsız edebilir. Kişi uyarandan aşırı rahatsız olarak kaçınma davranışı gösterebilir ya da yoğun bir çekim duyarak uyaranla ilgilenmek isteyebilir.
- İletişim: Konuşmayı başlatma, sürdürme gibi sözel iletişim yollarına ek olarak mimik ve jestleri anlayabilme, uygun yerlerde kullanabilme gibi sözel olmayan iletişim yollarında da otizmli bireyler güçlük çekebilmektedir.
- Sosyal Beceriler: Arkadaş edinme, ortama uygun davranma, kalabalık ortamlarda bulunabilme gibi konular otizmli bireyler için zorlayıcı deneyimlerdendir.
- Tekrarlayan Davranışlar ve Hareketler: Kendi etrafında dönme, eşyaları belirli bir şekilde hizalama, kelime ya da kelime öbeği tekrarları otizmli bireylerde sıklıkla gözlemlenen örüntülerdir.
- İlgi Alanları: Spesifik olarak belirlenmiş bir nesne ya da konuya ilgi duymak otizm belirtileri arasında sayılabilir. Bu ilgi oldukça katıdır, kişi vaktinin büyük çoğunluğunu ilgi duyduğu nesne ya da konuyla meşgul olarak geçirebilir.
- Rutinler: Aynı yemeği yemek isteme, aynı kıyafeti giyme, aynı oyuncakla aynı oyunu oynama gibi tekrarlayan rutinler otizmli bireylerde gözlemlenebilir. Kişiler kurdukları rutine sıkı sıkıya bağlıdırlar ve rutinin değişiyor, bozuluyor olması kişi için yoğun bir stres faktörüdür.
Otizm Hangi Bireylerde Görülür?
Otizm spektrum bozukluğu her yaş, ırk, cinsiyet, mizaç ve sosyoekonomik gruptan bireylerde görülebilir. Bazı etiyolojik çalışmalar sonucunda erkek çocuklara otizm tanısının daha çok konulduğu bulgulanmış olsa da kız çocuklarında da bu nörogelişimsel bozukluk gözlemlenebilir.
Otizm Neden Olur?
Otizm spektrum bozukluğu (OSB) birden fazla faktöre bağlı olarak gelişebilen bir bozukluktur. Kesin nedeni henüz tam olarak bilinmemekle bazı çalışmalar ileri ebeveyn yaşına, beslenme yetersizliklerine, doğum ve gebelik sürecine, genetik faktörlere dikkat çekmektedir. Otizme sebep olan durumlar hakkında çalışmalar sürmektedir.
Otizm Tedavi Edilir mi?
Otizm, kesin bir tedavisi olmayan, ancak erken müdahale ve destekleyici terapilerle belirtilerin yönetilebileceği nöro gelişimsel bir bozukluktur. Erken teşhis ve müdahale, otizmli çocukların sosyal, iletişimsel ve bilişsel becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Uygulanan tedaviler arasında davranışsal terapiler, dil ve konuşma terapileri, duyu bütünleme terapileri ve eğitimsel destek programları yer alır.
-Eğitim: Otizm semptomlarının hafifletilebilmesi, sosyal becerilerin geliştirilebilmesi ve kişinin hayatını bağımsız bir biçimde sürdürebilmesi için erken tanı ve özel eğitim oldukça önemlidir. Kişiye, semptomlarına ve aile yapısına uygun biçimde planlanan eğitim süreci kişinin temel yaşam becerileri kazanmasına, ince motor- kaba motor becerilerinin desteklenmesine, sosyal ortamlarda varlığını sürdürebilmesine ve sosyal etkileşim kurabilmesine hizmet etmektedir. Bunların yanı sıra aileye verilecek olan psikoeğitim süreçleri de hem çocuğun hem de ailenin baş etme becerileri geliştirmesine olanak sağlamaktadır.
–İlaç Desteği: Otizmi doğrudan tedavi eden bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak bazı otizmli bireylerin yaşayabileceği öfke sorunları, tekrarlayıcı davranış örüntüleri, uyku ve iştah sorunları için kullanılabilecek ilaçlar mevcuttur. Bunların yanı sıra sağlıklı bedensel ve zihinsel gelişim için bir hekim tarafından planlanan vitamin mineral takviyeleri de kullanılabilmektedir.
Otizm Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış her bireye destekleyici tedavi yöntemleri ve eğitim uygulanmalıdır. Daha önce de değinildiği gibi süreç bireysel farklılıklar, semptomların biçimi, bireyin yaşı ve aile yapısına göre planlanmalı ve uygulanmalıdır. Erken yaşta başlanan müdahaleler genellikle daha etkili sonuçlar vermektedir bu sebeple tanı sürecinde gecikme olmaması son derece önemlidir. Aile sisteminin de eğitim sürecine aktif katılımı çocuğun gelişimine ve eğitime yaklaşımına olumlu katkılar sunmaktadır.
Otizm Çeşitleri Nelerdir?
Otizm spektrum bozukluğu, geniş bir yelpazede farklı türlerde ortaya çıkabilir. Asperger sendromu, yaygın gelişimsel bozukluk, atipik otizm gibi farklı tanılar spektrumun içinde yer almaktadır. Alanında uzman çocuk psikiyatristi tarafından yapılacak olan kapsamlı değerlendirmeler sonucunda bireye doğru tanı konulması, olabilecek en erken şekilde destekleyici tedavilere ve terapi süreçlerine başlanması oldukça önemlidir.