İçindekiler
Alzheimer Nedir?
Alzheimer, beyin dokusunun kalıcı bir şekilde bozulması sonucu oluşan, nörodejeneratif bir hastalıktır. Beyin dokusunda bozulmalar zaman içinde ilerleyerek kişinin duygusal, bilişsel ve davranışsal becerilerinin körelmesine sebep olabilmektedir. Hastalığın ilerleyişi kişiden kişiye farklılık gösterse de genellikle 65 yaş ve sonrasında görülmektedir. Alzheimer belirtileri başlangıçta dalgınlık, konsantrasyon güçlükleri, yeni bilgileri hatırlamakta zorlanma, unutkanlık, öğrenme güçlükleri şeklinde gözlemlenir. Ancak bu belirtiler genellikle kişinin günlük hayatını ve işlevselliğini etkilemeye başladığında fark edilmektedir.
Alzheimer Belirtileri Nelerdir?
Bir demans türü olan Alzheimer’ın ilk belirtileri genellikle toplum ve hasta yakınları tarafından zihin yorgunluğu olarak yorumlanabilir. Çünkü bahsi geçen ilk belirtiler dalgınlık, odaklanma sorunları şeklinde açığa çıkmaktadır. Zamanla daha belirgin hale gelen belirtiler günlük yaşamı ve kişinin işlevselliğini oldukça olumsuz etkilemeye başlar. Belirtilerin şiddeti ve seyri kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Belirtiler genel olarak dil becerilerinde bozulma, kelimeleri hatırlamakta zorluk çekme, zaman ve mekan algısında bozulma, kişileri ve kimliklerini hatırlamakta zorluk yaşama, bunama, akıl karışıklığı sebebiyle artan tedirginlik hali, depresyon gözlemlenmektedir. Hastalığın iyice ilerlediği durumlarda ise kişi ailesini ya da arkadaşlarını hiç hatırlayamayabilir, yemek yemek ve yürümek gibi işleri yardım almadan yapamayabilir, herhangi bir duygusal aktarım, mimik, jest sergilemeyebilir.
Alzheimer Evreleri Nelerdir?
Alzheimer, başlangıç evresi, ileri evre ve ağır yaşam evresi olarak 3 evreden oluşmaktadır. .
- Başlangıç Evresi: Bu aşamada hastalık genellikle hafif belirtilerle başlar ve henüz fark edilir düzeyde değildir. Dün ne yaptığını, kahvaltıda ne yediğini unutmak gibi yakın geçmişte yaşanan olayları unutma, zaman ve mekanları tanımlamada zorluk çekme, iş verimliliğinde düşüş ve bazen de kaybolma gibi belirtiler gözlemlenir. Kişinin yakınları genellikle bu belirtileri yaşlılık olarak tanımlarlar.
- İleri Evre: Hastalık ilerledikçe, hafıza kaybı ve bilişsel bozukluklar daha belirgin hale gelir. Kişi yakınlarını tanımakta güçlük çekmeye başlar. Günlük işlerini yerine getirmekte zorlanırken yıkanma, giyinme, yemek yeme gibi işleri kendi başına yapamamaya başlar, desteğe ihtiyaç duyabilir ve egzersiz kısıtlılıkları gelişebilir. Bunların yanı sıra hayaller görme, konuşmanın ve düşünme süreçlerinin bozulması, içe kapanma, yanlış inançlar geliştirme gibi birçok belirti ileri evrede gözlemlenmeye başlar. Kişinin çevresindekiler kişilik yapısında bazı değişiklikler fark edebilirler.
- Ağır Yaşam Evresi: Bu evrede, Alzheimer hastaları ciddi bilişsel ve fiziksel yeti kaybı yaşar. Kişi bakıma muhtaç durumda olabilir. Kendi kendine yemek yeme, yürüme, idrar ve dışkı kontrolü sağlama gibi becerileri yerine getiremez. Yakınlarını, ailesini tanıyamama ve öfke çıkışları, saldırganlık gibi çeşitli davranış bozuklukları da bu evrede gözlemlenebilir.
Alzheimer Kimlerde Görülür?
Alzheimer, genellikle yaşlı bireylerde daha yaygın görülse de, genç yaşta (65 yaş altı) da ortaya çıkabilir. Yapılan çalışmalar sonucunda bazı genlerin Alzheimer riskini belirli ölçülerde arttırabileceği bulgulanmıştır. Bunun yanı sıra ailede Alzheimer öyküsünün olması da risk faktörlerinin genetik boyutuna işaret etmektedir. Kafa travması, enfeksiyon gibi fiziksel sağlık ile ilişkili faktörlerin yanı sıra, düşük eğitim düzeyi, sağlıksız yaşam tarzı, zararlı alışkanlıklar da risk faktörleri arasında sayılabilir. Bunlara karşın Alzheimer her cinsiyet ve sosyoekonomik gruptan insanda görülebilmektedir.
Alzheimer Neden Olur?
Yapılan araştırmalar sonucunda Alzheimer hastalarının beyin yapılarında yaşlarından beklenenden daha fazla plak ve nörofibriller yumak adı verilen protein lifleri bulgulanmıştır. Bu anomali yapılacak olan PET taramalarıyla tespit edilebilmektedir. Zaman ilerledikçe plaklar ve yumaklar beynin tümüne yayılarak evrelerin ilerlemesine ve beyinde bazı değişiklikler meydana gelmesine sebep olur. Bu değişiklikler arasında sinir hücreleri arası köprü görevi gören sinapslarda azalmalar, sinir hücresi ölümleri ve buna bağlı olarak beyinde küçülme yer almaktadır.
Alzheimer Tanısı Nasıl Konur?
Alzheimer tanısı psikolog ve nörolog işbirliği içinde yürütülen kapsamlı bir değerlendirme süreci sonrasında konmaktadır. Tanı koyma sürecinde hastanın tıbbi geçmişi, belirtilerin ne kadar süredir ve ne şiddette gözlemlendiği detaylıca incelenir. Bilişsel ve nörolojik testlerin yanı sıra kişinin hafıza ve dil becerileri, problem çözme yetileri, zaman ve mekan algısı da değerlendirilir. Ayrıca, beyin görüntüleme teknikleri (MR, PET, bilgisayarlı tomogrofi taramaları), beyin yapısındaki değişiklikleri ve anormallikleri belirlemek için kullanılır. Bu taramalar, Alzheimer tanısını doğrulamaya yardımcı olmaktadır.
Alzheimer Nasıl Tedavi Edilir?
Beyin hücrelerinin ve yapısını kalıcı olarak bozulması sonucu oluşan Alzheimer hastalığının bilinen bir tedavisi olmasa da, belirtileri hafifletmek, kişinin yaşam kalitesini yükseltmek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için çeşitli tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri mevcuttur. İlaçlar, Alzheimer hastalığının bazı belirtilerini yönetmeye yardımcı olabilir. Aileye verilecek olan psikoeğitim ve sosyal destek hizmetleri bakım yükünün hafiflemesi için önemlidir. Manyetik rezonans gibi alternatif tedavi yöntemleri, beslenme değişiklikleri, uyku düzeni ve düzenli fiziksel aktivite de hastalığın yönetiminde rol oynayabilir.
Alzheimer Tedavi Edilebilir mi?
Günümüzde Alzheimer hastalığının tam anlamıyla tedavi edilmesi mümkün değildir. Ancak, hastalığın seyrini yavaşlatmaya ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmeye yönelik destekleyici tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Yeni ilaçlar ve tedavi yöntemleri üzerine yapılan araştırmalar devam etmektedir. Özellikle hastalığın erken teşhisi, tedavi sürecinin etkinliğini arttırarak bireylerin ve yakınlarının yaşam kalitesini olumlu yönde etkileyebilmektedir.